مالکان و خوانین دارگان :

در مورد حاکمان و خوانین روستای دارگان قبل از دوران قاجرایه اطلاعات و مدارکی موجود نیست ، امام از زمان قاجاریه اسناد و مدارکی وجود دارد که نشان می دهد ، مالکان و خوانین دارگان چهکسانی بودند . این افراد عبارت بوده اند از :

1- نجف قلی بیک ناظر :

نجف قلی بیک ، در زمان ناصرالدین شاه قاجار در شهر قزوین زندگی می کرده و گویا لقب بیک را نیز ناصرالدین شاه به او داده است . ( یعنی بیک بزرگ )

نجف قلی بیک در مناطق مختلف کشور 170 آبادی داشته از جمله در منطقه لنجان اصفهان ، که چندین آبادی در مالکیت او بوده و همچنین مالک 2 دانگ از املاک دارگان بوده و پس از مرگ او فرزندانش به مرور زمان سهم 2 دانگ خود را به مردم فروختند . [1]

2- حاج محمد ابراهیم ملک التجار :

مرحوم ملک التجار از تاجران مشهور اصفهان در عصر قاجاریه بوده و همانند پدر خود از واقفان بزرگ به حساب می آید . مرحوم ملک التجار ، چون فرزند پسری نداشت ، در وقف نامه خود چهار متولی برای املاک خود معرفی کرده و متولی دارگان را سیدالعراقین قرار داد .

ملک التجار را می توان مالک اصلی روستای دارگان نامید ، چرا که او 5 دانگ جمال آباد و 4 دانگ دارگان را مالک بود و 108 جریب هم از سهم 2 دانگ بیگ زاده ها را خریداری کرد و در نهایت آنها را وقف امور خیریه و عام المنفعه نمود . در آن زمان یک دانگ دیگر جمال آباد نیز جزء اموال مربوط به خیریه مرحوم آقا نجفی بوده ، که آن هم وقف امور خیریه گردیده است . [2] بر طبق وصیت نامه مرحوم ملک التجار ، موقوفه دارگان از نوعی است که باید درآمد آن صرف امور مختلف عمرانی در داخل خود روستا شود و مابقی آن باید در انگورستان ملک صرف امور روضه خوانی و افطاری دادن شود .

مرحوم ملک التجار در سال 1300 ه . ش وفات یافت و بر طبق وصیت خود در منزلش و در اطاق مخصوص آیینه کاری شده اش به خاک سپرده شد و مزار او امروزه به انگورستان ملکمعروف است که در خیابان ملک اصفهان واقع شده است .

3- سید عبدالحسین مدرس خاتون آبادی معروف به سید العراقین :

سید العراقین از روحانیون معروف و مشهور اصفهان در اواخر دوره قاجاریه بود . مرحوم ملک التجار قبل از مرگ ، سیدالعراقین را به عنوان متولی موقوفه دارگان انتخاب کرد . در زمان حیات او مشهدی علی رضا فرزند مشهدی صادق ، کدخدای دارگان بود و زمینهای کشاورزی را از سیدالعراقین اجاره می کرد . منزل اصلی او در اصفهان است که امروزه جزء بناهای تاریخی شهر محسوب می شود و در روستای دارگان نیز دو منزل داشت که یکی از انها هم اینک باقی است .

او در سال 1310 ه .ش وفات یافت و در تکیه ای به نام خودش واقع در تخته پولاد اصفهان به خاک سپرده شد . او پنج پسر داشت که در حال حاضر یکی از آنها به نام حاج آقا ابراهیم در قید حیات است و به نظر او مردم دارگان می باید میزان اجاره زمینهای کشاورزی را طبق وصیت مرحوم ملک بپردازند وگرنه درآمد این زمینها برای مردم روستا دارای اشکال شرعی است . فعلاً نوه سید العراقین ، به نام حاج محمد مدرسی متولی رسیدگی به موقوفه دارگان است ولی اهالی روستای دارگان حاضر به پرداخت اجاره زمینهای خود به او نیستند .

4- مشهدی رحمت اله توکلی ( فرزند کربلا اسداله )

یکی از کدخدایان دارگان بوده که زمینهای کشاورزی را از فرندان سید العراقین اجاره می کرد و با پرداخت مبلغی به آنها و در اختیار داشتن رعایای زیاد ، که حق آنها را نمی پرداخت ، توانسته بود ثروت عظیمی کسب نماید .

به گفته بعضی از سالخوردگان روستا ، مشهدی رحمت اله ، ظالم ترین حاکم و ارباب دارگان بوده که ضمن غارت اموال مردم ، با ایجاد محیط رعب و وحشت در روستا به حکومت خود بر مردم ادامه می داد . حکایتی در مورد او نقل می کنند ، که خلاصه آن چنین است :

در زمان حاکمیت مشهدی رحمت اله دو نفر از کشاورزان با هم به زد و خورد پرداختند و این خبر به مشهدی رحمت اله رسید . شخصی که به نظر او مجرم بود و یکی از نزدیکانش را کتک زده بود را احضار کرد و برای تنبیه او مقداری کاه جلویش ریخت و او را مجبور که آن کاه را بخورد ولی آن رعیت بیچاره امتناع می کرد و آنقدر او را کتک زد تا از آن کاه مقداری خورد . [3]

5- حاج مصطفی توکلی :

پس از مشهدی رحمت اله عموی او « حاج مصطفی توکلی » کدخدای دارگان شد و زمینهای کشاورزی را از فرزندان سیدالعراقین به مبلغ سالیانه هفت هزار تومان اجاره کرد . در آن زمان طریقه اجاره دادن ، به صورت مزایده بود و هر کسی که بالاترین مبلغ را پیشنهاد می کرد برنده مزایده می شد و روستا را اجاره می کرد . حاج مصطفی زمینها را به رعایای روستا اجاره می داد و رعیت موظف بود تمام مراحل کاشت و داشت را انجام دهد زیر نظر ارباب و هنگام تقسیم محصول در حضور مأموران کدخدا ، سهم ارباب جدا می شد و اگر چیزی باقی می ماند به رعیت داده می شد . در آن زمانها بهعلت آفات مختلف از جمله « سن گندم » گاه مقدار محصول بسیار کم بود و حتی سهم ارباب را نیز تأمین نمی کرد و به ناچار رعیت یا دست خالی به منزل می آمد و یا با محصولی اندک .

حاج مصطفی دو آسیاب مخصوص خرد کردن گندم و برنج داشت ، آسیاب مخصوص گندم به وسیله آب یا کمک نیروی انسانی کار می کرد و در کنار جوب آسیاب که از پشت حسینیه فعلی می گذشت قرار داشت .

دیگری یک کارخانه رزازی ( برنجکوبی ) بود که خرابه های آن در کنار منزل حاج مصطفی هم اکنون باقی است . نحوه تهیه برنج در این کارخانه چنین بوده :

با زدن پا در ته وسیله ای به نام « دِنگ » پوزه دنگ بالا آمده و با آزاد کردن آن با فشار روی برنج که در گود داخل زمین قرار داشت ، فرود می آمد و برنج را سفید می کرد .

از جمله اقدامات مفید حاج مصطفی ، بنای مدرسه ابتـدایی « توکلی » در دارگان بود . در سـال 1330 هـ . ش او با کمک اهالی روستا در محلی به نام گودال سیدها در کنار زاینده رود ، ساخت مدرسه را آغاز کرد و تا 2 سال هم به طول انجامید و پس از تکمیل شدن در اختیار وزارت فرهنگ قرار گرفت .

حاج مصطفی در سال 1335 از دنیا رفت و در تخته پولاد اصفهان به خاک سپرده شد .

6- رمضانعلی شرافت :

به علت ظلم و ستم حاج مصطفی بر مردم دارگان ، کشاورزان که در وضعیت بدی به سر می بردند به رهبری رمضانعلی شرافت بر ضد حاج مصطفی شورش کردند .

در سال 1324 ه . ش درگیری سختی در محل قبرستان ( کنار مدرسه فعلی ) بین طرفداران حاج مصطفی و رمضانعلی صورت گرفت و چون همسر حاج مصطفی اهل سهروفیروزان بود ، عده ای از اهالی این روستا نیز به کمک حاج مصطفی آمدند و درگیری از حالت داخلی به نزاع بین دارگان و سهروفیروزان تبدیل شد . در طی 2 شبانه روز طفداران دو طرف به زد و خورد پرداختند و عده زیادی زخمی شدند و اهالی سهروفیروزان پا به فرار گذشتند و سرانجام طرفداران رمضانعلی پیروز شدند و به ظلم و ستم حاج مصطفی پایان دادند . [4]

یکی از افرادی که در آن درگیری ضربه محکمی با بیل به سرش خورد و بدنش فلج شد ، هنوز هم با همان حالت در قید است و از آن سال تا به حال در بستر بیماری به سر می برد . شرافت از همان سال تا سال 1347 کدخدای دارگان بود . آمدن او نیز تغییری در وضعیت اقتصادی مردم ایجاد نکرد و همچنان چپاول مردم ادامه یافت . شرافت در سال 1347 در سن 60 سالگی از دنیا رفت و در امام زاده دارگان به خاک سپرده شد . پس از مرگ شرافت تا شروع انقلاب اسلامی در مدت 10 سال ، سه نفر کدخدای دارگان شدند . وظیفه این افراد اجاره دادن زمینهای کشاورزی نبود چرا که این زمینها در اصلاحات ارضی به مردم واگذار شده بود و تنها وظیفه آنها رسیدگی به اختلافات و درگیریهای اهالی و حل مشکلات مردم بود . به این ترتیب مرحوم حسن بک و مشهدی حسین شرافت و سپس مرحوم حاج مرتضی بیگی کدخدای دارگان شدند . مرحوم حاج مرتضی بیگی رئیس خانه انصاف دارگان بود و در این مکان به مشکلات مردم رسیدگی می شد .

 برگرفته از وب سایت کتابخانه شهید مطهری دارگان

آثار تاریخی اطراف دارگان :

1- قلعه بزی یا قلعه خان لنجان :

وجه تسمیه آن را در این می دانند که مواد و مصالح ساختمانی قلعه توسط بز به کوه حمل شده و از آنجا که در کمترین قاصله با خان ( خولنجان ) قرار داشته به « خان لنجان » معروف است .

این قلعه در قسمت جنوبی کوه قلعه بزی واقع است و از کنار مسجد امام حسین دارگان به خوبی قابل رؤیت است . در زمان ساسانیان بنا شده و در دوران سلاجقه الحاقاتی پیدا کرده ولی اکنون بایر و فقط نشانی از ان باقی است و به شماره 757 در 26/2/1346 به ثبت تاریخی رسیده است . [1]

2- بقعه پیربکران :

محمد بن بکران عارفی بوده که در قرن هفتم هجری در مجاورت قریه بالان به تدریس مشغول بوده و در سال 730 هجری در گذشته و به واسطه او مزارش به پیربکران معروف شده است .

بقعه پیربکران تقلید و پیروی عالی از طاق کسری است و بر کف آن تخته سنگی وجود دارد که جای سم اسبی بر آن مشهود است و منسوب است به الیاس پیغمبر و میگویند ، الیاس از این مکان به آسمان رفته است . [2]

 

 

 

3- غار گیلی میلی :

درکوه موسی ، در محدوده معدن تهیه مواد قرار داشته و دارای چشمه آب و چنار عظیم الجثه ای است و مورد توجه مسلمانان و یهودیان است . به علت نزدیکی با دارگان ، در زمانهای گذشته ، مردم این روستا روز 13 فروردین و بعضی روزهای دیگر برای تفریح به این محل می رفتند و به علت اعتقاد به درخت چنار آن ، در کنار این درخت اش نذری می پختند .

4- استرخاتون :

از جمله بناهای کهن و تاریخی پیربکران که متعلق به یهودیان است ، قبرستان و کنیسه یعقوب ، معروف به سارابت آشر است که زیارتگاه آنهاست و همه ساله از نقاط مختلف کشور خصوصاً در اوایل مهرماه در آنجا مراسم مذهبی خاصی اجرا می نماید .

قدیمی ترین اثر تاریخی در پیربکران قطعه سنگ سیاهی است که از زیر خاک بیرون آورده شده و بر روی آن 11 سطر به خط عبری نوشتهشده است . این سنگ نوشته در قبرستان یهودیان پیدا شده و بر اساس محاسبات به عمل آمده متعلق به 1829 سال قبل می باشد . [3]

5- پل بابامحمود :

این پل در فاصله 3 کیلومتری از دارگان و بر روی زاینده رود قرار دارد . اساس ساختمان پل مربوط به دوره ایلخانات مغول می باشد و بانی آن بابامحمود ، پدر محمد اشترگانی منشی مخصوص اُلجایتو بوده است .

این پل به باغ محمود نیز مشهور است ، چرا که در باغ محمود از دهات گرکن لنجان واقع شده است . طول پل 153 متر و دارای 15 دهنه است . [4]

در سال 1378 ، پل جدیدی برای عبور و مرور وسایل نقلیه ، در کنار این پل احداث شد که خود می تواند باعث حفظ و نگهداری پل بابا محمود شود .

 

وجه تسمیه دارگان :

بعضی از سالخوردگان محل ، در مورد وجه تسمیه دارگان معتقدند که در زمانهای گذشته این محل ، پادرا بوده و افراد مجرم توسط حاکمان منطقه در این محل به دار آوریخته می شدند ، از این رو به دارگان مشهور شده است . این نظر نمی تواند درست باشد ، چرا که محل دار زدن مجرمان در آن زمان ، روستای احمدآباد فعلی بوده و نه دارگان و دیگر اینکه « دار » در اینجا به معنای دار زدن نیست ، بلکه به معنای درخت و درختزار می باشد . در مورد وجه تسمیه صحیح دارگان چنین می توان گفت که ، دار به معنای درخت و « گان » هم به معنای جا و زمین می باشد . [1]

پس دارگان یعنی سرزمین درختان . بر اساس مدارک موجود در کتب مختلف و سفرنامه های افرادی که از این منطقه دیدن کرده اند ، از جمله ناصر خسرو قبادیانی که در قرن پنجم هجری از این منطقه دیدن کرده است ، این منطقه در گذشته مملو از درختان مختلف بوده و دو طرف زاینده رود را بیشه ها و جنگلهای وسیعی پوشانده بوده و از جمله این مناطق دارگان بوده که در ختان جنگلی و بیشه زارهای وسیع داشته و به همین علت ، ساکنین این محل نام دارگان بر آن نهادند .

بعدها لفظ دارگان تغییر کرده و به دارجان تبدیل شد . دارجان معرب دارگان ، منتسب به محل درختان و گویا در گذشته جنگل بزرگی بوده و سپس به زمینهای کشاورزی تبدیل شده و به علت آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز جمعیت زیادی را به خود جذب کرده ، ضمن آنکه امنیت بالای این محل در جذب جمعیت از سایر نقاط مؤثر بوده است .

 

آثار و مکانهای تاریخی :

آثار و اماکن تاریخی قابل توجهی وجود ندارد و بعضی از آثاری هم که وجود داشته ، در سالهای اخیر تخریب شده و اثری از آنها باقی نمانده است .

اما آنچه که از گذشته در باقی مانده و شاید سابقه آنها به بیش از 150 سال هم نرسد ( به جزء امامزاده ) عبارتند از :

1- مسجد کوچک ، در کنار زاینده رود ساخته شده و حدود 150 متر زیر بنا دارد و برای محفوظ ماندن از سیلاب رودخانه ، در ارتفاع 5/2 متری ساخته شده است .

2- امامزاده سید اسداله و سید فخرالدین که از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) می باشند و از آثاری است که احتمالاً سابقه هزار ساله داشته باشد .

3- قسمتی از آسیاب برنجکوبی قدیمی ، که خرابه های آن باقی مانده است .

4- باقی مانده کوره های آجر پزی در روبروی گلستان شهدا

5- بعضی از منازل قدیمی  که در گذشته ، محل سکونت خوانین و بزرگان بوده ، از جمله منزل حاج مصطفی (این اثر مربوط به دوره قاجار است و در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸ با شمارهٔ ثبت ۲۶۵۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است)، منزل شرافت و منزل سیدالعراقین در کنار مسجد کوچک .

6- بعضی از محلات قدیمی روستا که آثاری از آنها باقی مانده از جمله قسمتی از قلعه احمدیها .

3-11 محلات قدیمی دارگان :

در زمانهای گذشته برای محفوظ ماندن از شر یاغیان و راهزنان ، منازل مسکونی را در قلعه هایی می ساختند که دارای دیوارهای بلند و برجهای نگهبانی بود . در روستای دارگان نیز سه قلعه بزرگ وجود داشت که تعداد زیادی در این قلعه ها زندگی می کردند و عبارت بودند از :

1- قلعه حبعلی :

این قلعه در محل فعلی کتابخانه عمومی و اطراف آن قرار داشته و شخصی به نام حبعلی مالک آن بوده . در کوه قلعه بزی نیز غاری وجود دارد که چون زمانی حبعلی از دست دشمنان خود به این غار پناه برده بود ، به نام غار حبعلی مشهور است .

2- قلعه احمدیها :

این قلعه روبروی قلعه حبعلی قرار داشته و آثاری از داخل این قلعه باقی مانده است .

3- قلعه خان :

این قلعه ، بزرگترین قلعه دارگان بوده و خاندان بیگ زاده ، مالک آن بوده اند . در محل فعلی حمام روستا و تمام منازل اطراف آن محله کوچه باغها جزء این قلعه بوده و سلیم بک از خوانین روستا در قسمتی از این قلعه منزلی با اطاقهای آیینه کاری بسیار زیبایی داشته که چند سال پیش این اثر با ارزش به طور کامل نابود شد . در جلوی این قلعه باغ بسیار بزرگی بوده ، به نام « باغ مقصود بک » . همچنین این قلعه دارای یک حمام خزینه ای بوده که مردم روستا نیز از آن استفاده می کردند . این حمام قبل از انقلاب تخریب شد و حمام فعلی روستا به جای آن ساخته شد . [1]

4- محله دلاکها

5- محله آشوریها

6- محله سیدها :

این محل در کنار زاینده رود قرار داشته و منزل سیدالعراقین از آثار باقی مانده این محله است .

7- محله حصه باغ :

این محله در ابتدای روستا قرار داشته و اهمیت چندانی نداشته است . در حال حاضر هم محلاتی در این روستا وجود دارد که با نامهای : محله کوچه باغها ، محله پاسیاب ، محله بادنجال ، محله دنبال رودخانه ، محله رو خیابون و محله تودی معروف هستند .

 

سابقه تاریخی دارگان :

وجود اماکنی چون گاونان ، آدرگان ، دارگان و گرکن که نام آنها ریشه در زبان پهلوی و ایران باستان دارد ، اثباتی است بر وجود حیات و اهمیت آن در این منطقه و تاریخ طولانی این مناطق ، حتی تا قبل از اسلام می باشد . اما به دلیل عدم اطلاعات و اسناد کافی در شناخت نوع ، کیفیت و چگونگی آن ابهاماتی وجود دارد .

در مورد سابقه تاریخی دارگان قبل از صفویه اطلاعات و مدارک معتبر وجود ندارد ، تنها می توان گفت که این روستا ، قبل از دوران صفویه هم وجود داشته ، اما از اهمیت چندانی برخوردار نبوده است . در اواخر دوره صفویه با حمله افغانها به اصفهان و سقوط دولت صفوی ، افغانها بر اصفهان و نواحی مجاور آن حاکم شدند و مردم اصفهان را مورد تهاجمات وحشیانه خود قرار دادند . بیشترین ظلم و ستم افغانها متوجه سادات اصفهان شد و عده ای از آنها به قتل رسیدند و عده ای نیز در نقاط مختلف اطراف اصفهان پراکنده شدند و در مناطق امن ساکن گردیدند .

گروهی از سادات اصفهان که به دنبال محلی امن برای زندگی بودند به لنجان آمدند و در روستاهای مختلف پراکنده شدند ، از جمله گروهی نیز به دارگان وارد شدند و چون این محل پوشیده از درختان مختلف بود و دارای امنیت کافی و آب و هوای مناسب بود را برای سکونت انتخاب کردند و در اینجا ساکن شدند ، از آن پس به این محل « دارجان سادات » گفتند . پس می توان گفت که آغاز زندگی به شکل امروزی در این روستا همزمان است با ورود سادات به این محل که از آن به بعد ، بر اهمیت این روستا افزوده شد .

3-8 دارگان در کتب و اسناد تاریخی :

1- محمد مهدی بن محمدرضا الاصفهانی در کتاب نصف جهان فی تعریف الاصفهان که در زمان ناصرالدین شاه قاجار نوشته است ، در ذکر بلوکات اصفهان ، لنجان را بلوک هشتم اصفهان دانسته و آن را به پنج قسمت تقسیم می کند و در این باره چنین می نویسید :

« قسمت اول را لنج . النج می گویند . دوم : گرکن ، سیم : اشترجان که در دو طرف رود است و آبادیهای معتبر آن اشترجان ، قلعه سر شیر ، فودان ، دارجان ، پیربکران ، آدرجان و کرکون است . »

2- در متن طومار شیخ بهایی که در زمان شاه عباس یکم تدوین شده است از دارگان و میزان سهم آب آن نام برده شده است .

3- علامه دهخدا در لغت نامه خود ، درباره دارگان چنین نوشته است :

« دارگان دهی است از دهستان گرکن بخش فلاورجان شهرستان اصفهان که در 17 هزار گزی جنوب فلاورجان واقع و متصل به راه لج به کرفشان و محلی است جلگه معتدل ، دارای 1203 تن سکنه ، آب آن از زاینده رود و محصول آن غلات ، برنج ، صیفی و شغل اهالی زارعت است ، راه فرعی دارد . » [1]

 4- در یک سند معتبر مربوط به دوره قاجاریه که به دستور نجف قلی بیک ناظر تنظیم شده ، شرح املاک او در آن آورده شده و در قسمتی از این سند ، نام « دارجان » که او مالک 2 دانگ آن بوده ، برده شده است . این سند که در حدود 200 سال پیش و بر روی پوست آهو نوشته شده ، در حال حاضر در منزل حاج ثانی بیک ( حاجی خان ) نگهداری می شود .

5- در کتاب فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی از دارگان به نام « دارگون لنجان » نام برده شده است .

6- در جلد 71 فرهنگ جغرافیایی آبادیهای ایران در مورد دارگان چنین آمده است :

« دارگان از دهستان گرکن ، بخش مرکزی ، شهرستان لنجان ، استان اصفهان ، دشتی ، معتدل خشک ، در 29 کیلومتری جنوب باختری اصفهان و 14 کیلومتری جنوب جاده آسفالته اصفهان – فلاورجان -زاینده رود از باخترآبادی می گذرد . کوه موسی در شمال خاوری و کوه قلعه بزی در جنوب باخترآبادی است . دارای صندوق پست ، دبستان ، انجمن ده ، حمام ، فروشگاه مواد نفتی ، 2 مسجد ، زیارتگاهی به نام امامزاده سید اسداله ، یک غسالخانه و 2 آسیاب موتوری است . مردم وابسته به شرکت تعاونی روستایی فخرآباد می باشند » . [2]

3-9 جمال آباد :

سابقاً در نزدیکی دارگان محلی مسکونی وجود داشته به نام « جمال آباد » که هم اکنون نیز قسمتی از اراضی کشاورزی به همین نام معروف است .

روستاها و مکانهایی که آخر آنها « آباد » بکار رفته سابقه تاریخی زیاد ندارند و حداکثر مربوط می شوند به دوره قاجاریه که به کار بردن کلمه آباد در آخر بعضی اسامی رواج گرفت . جمال آباد در گذشته منطقه ای مسکونی بوده و در محلی که امروزه برزه جمال آباد و باغ دراز گفته می شود قرار داشته است . جمال آباد دارای جمعیت و امکانات لازم جهت زندگی بوده و کاملاً مستقل از دارگان قرار داشته ولی به دلایلی که هنوز هم کاملاً مشخص نیست ، سکونت در این محل از بین رفته و تمام مناطق مسکونی آن به زمینهای کشاورزی تبدیل شد .

از جمله نشانه هایی که دال بر مسکونی بودن جمال آباد است ، یکی حمام عمومی این محل بوده که در باغ دراز فعلی قرار داشته و بعضی از سالخوردگان روستا ، خرابه های آن را به یاد دارند . مورد دیگر اشیایی است که به هنگام شهم زدن زمینهای کشاورزی گهگاه از زیر خاک بیرون می آید ، از جمله شیشه های رنگی ، کوزه های شکسته و تکه های تنور .

از جمله نشانه های دیگر در مسکونی بودن جمال آباد ، وجود یک کوره آجر پزی در کنار ورودی روستا بوده که امروزه خرابه های آن باقی است . همچنین آثار قبرستانی در نزدیکی مرغداری کرفشان دیده می شود ، که عده ای معتقدند ، این قبرستان مردمان روستای جمال آباد بوده که امروزه به صورت متروکه در آمده است . البته قبرهای این قبرستان بدون نام و تاریخ فوت هستند و به درستی نمی توان سال دفن مردگان آن را بیان کرد .

بنا به دلایلی که هنوز کاملاً مشخص نیست ساکنان جمال آباد ، محل زندگی خود را ترک کرده و به دارگان یا نقاط دیگر مهاجرت کرده اند و به نظر می رسد این اتفاق حدود 150 سال پیش رخ داده باشد .

دلایل از بین رفتن سکونت در جمال آباد :

1- نا امنی و غارت اموال مردم توسط یاغیان و زاهزنان آن دوران و در نتیجه حرکت مردم جمال آباد به محل امن تری برای زندگی و احتمالاً چون  دارگان محل امنی محسوب می شده ، آنها دارگان را برای زندگی انتخاب کرده اند . از جمله یاغیان معروف اواخر قاجاریه ، جعفرقلی چرمهینی ، رضا جوزونی و علینقی چی بودند که با غارت اموال مردم و باجگیری از مسافران در منطقه لنجانات برای خود حکومت میکردند . پس از تاجگذاری احمدشاه به دستور او همه یاغیان دستگیر شدند و در سال 1337 ه . ق سران آنها به دار آویخته شدند .

2- به دلیل دوم ، وجود زاینده رود و دسترسی به آب و سهولت در کشاورزی بود .

3- دلیل دیگر وجود امامزاده سید اسداله و سید فخرالدین در دارگان بوده که شاید این مکان مقدس عاملی در جذب جمعیت بوده است . عواملی دیگر نیز ممکن است در این زمینه دخیل باشند که فعلاً بر ما پوشیده است .